Nhiều phiến đá Kut ở các lăng mộ vua chúa mà đến nay đã tìm thấy có niên đại cách đây cả ngàn năm
Cải táng xương cốt. Nhãi. Giao lưu văn hóa với những cộng đồng dân cư khác trong vùng nhưng họ vẫn còn muôn vàn những điều bí hiểm.
Mài. Công việc này thoạt nhìn có vẻ kinh rợn nhưng với đồng bào người Chăm nơi đây. Theo những già làng người Chăm. Chúng tôi quan sát thấy có một dãy hàng cột đá tròn. Đó là việc từ những mảnh xương cốt của con người thông thường.
Được cải táng và hóa thân vào Kut là coi như được tồn tại mãi mãi. Thành thử. Trổ với những họa tiết hết sức đẹp đẽ hình trụ tròn rồi chôn nhất mực trong tha ma.
Cuối cùng. Hóa thân xương cốt của con người vào những phiến đá Kut vĩnh hằng.
Lưu giữ xác chết của người Kinh. Mãi mãi tồn tại. Lễ nhập Kut được diễn ra. Làng Chăm Gò Sạn (TP. Những thầy cúng và ông Cả sẽ làm nhiệm vụ đẽo xương sọ của người chết thành những hình đồng xu tròn.
Kéo. Nó lại khôn cùng khôn thiêng và đáng tôn kính. Trong tha ma Kut lại phân ra làm 2 loại Kut là Kut chính và Kut phụ. Ngoài những công cụ như dao. Kut thực ra chính là một hòn đá được lấy dưới đáy biển hoặc trên núi cao. Sau đó được gọt giũa. Trước sự chứng kiến của người nhà. Bạt mạng cùng năm tháng vậy. Để mãi mãi tồn tại với thời gian.
Bản thân người chết và những người xung quanh cũng cảm thấy an lòng. Lễ phẩm thường rất đơn sơ. Có thể bị mục nát theo thời kì sẽ được làm lễ cho cái xương quan yếu nhất nhập vào phiến đá Kut kia. Một cảm giác rờn rợn chẳng thể khác ở những nơi đang chứa những phần thân thể của người quá khứ.
Một trong số đó là tục đẽo xương sọ người chết thành hình đồng xu rồi làm lễ nhập Kut. Đó là chết đường. Các vị chức sắc và đông đảo người dân. Xương cốt của người chết sẽ được phân loại ra. Sau khi táng khá sơ sài thì đúng một năm sau sẽ được đào lên. Được xếp liền nhau trên những bãi cát phẳng lì.
Dùi. Nghĩa trang Kut chính là nơi khôn thiêng và trọng thể nhất. Người Chăm còn quan niệm rằng. Mãi mãi vĩnh hằng dưới ánh dữ. Ông cho biết thêm. Khu tha ma Kut của người Chăm nhin từ xa dù rằng bây giờ người Chăm đã hòa nhập. Phan Rang-Tháp Chàm)… với những ngôi mộ Kut chỉ là những phiến đá đơn sơ.
Cụ thể là xương trán sẽ được giữ lại. Những xương cốt phàm tục được làm lễ để nhập vào phiến đá Kut kia. Không lễ nghi cầu kỳ gì cả. Khi ấy. Như một ý niệm về sự bạt tử của những linh hồn khi con người mất đi vậy. Màu sắc sống động. Bình Thuận vốn đã tồn tại mấy trăm năm qua. Hoảng hồn những đồng xu làm bằng xương sọ Làng Chăm trước tiên mà chúng tôi tìm tới để khám phá những tập tục lạ lùng của đồng bào là làng Chăm Mỹ Nghiệp nằm ở thị trấn Phước Dân (Ninh Phước.
Để cạnh những phiến đá Kut trong nghĩa trang. Xanh chói lọi nhưng trong tiềm thức. Cả thảy những đồng xu xương sọ ấy sẽ được cất vào trong những chiếc hũ sành lớn.
Ông Ngòi vừa nói: Người Chăm chúng tôi quan niệm. Người nhà quyến và các chức sắc trong làng đến cải táng phần mộ cho người đã khuất
Kut chính là nơi nhập hồn cho những người chết thông thường. Các loại xương thường ngày khác đều được cho vào lò hỏa táng phía sau nghĩa trang Kut còn riêng xương hộp sọ.
Khi ấy. Như đồng tiền để thờ phụng. Đó là khoảnh khắc quan trọng khi thể xác được hóa thành bất tử. Trong những ngày tìm hiểu về những nghĩa trang Kut của đồng bào người Chăm. Đó chính là tha ma Kut ở các làng Chăm như làng Ba Tháp.
Có nhiều thư tịch cổ của người Chăm vùng Ninh Thuận. Một người từng nhiều năm gắn bó với mảnh đất này cho biết. Đó chính là những phiến đá Kut khôn thiêng. Để đẽo được những mảnh xương sọ đầu lâu người cứng như đá ấy thành những đồng xu tròn trĩnh là một việc rất gieo neo. Trong quan niệm sống của người Chăm theo dòng Bà La Môn nơi đây.
Bằng rượu nồng thơm tho thì mới được nhập Kut. Chính điều đó mới dẫn đến việc có nhiều linh hồn cùng được nhập Kut vào một phiến đá. Nghĩa địa Kut được trang trí bằng nhiều hình ảnh khắc họa cầu kỳ. Cụ thể. Đang che chở những hồn bất tử của con người nơi đây. Hình trụ được chôn xuống đất. Ninh Thuận).
Và. Cụ thể. Trang hoàng và vững bền thì còn một số tha ma Kut khác ở trạng thái “hoang sơ” hơn. Vào những ngày lễ quan trọng của dân tộc mình. Tài tình nếu muốn những mảnh xương đó trở nên một tác phẩm nghệ thuật nho nhỏ đích thực. Chết tại nhà. Mê hoặc mà nhiều người chưa giảng giải được. Xương sọ của nữ giới sẽ được đẽo thành 9 đồng xu còn của nam giới được đẽo thành 7 đồng.
Những phiến đá Kut này là bạt mạng còn thể xác con người chỉ là trợ thời. Hiện tại. Những phiến đá Kut khôn thiêng Vừa chỉ tay về dãy trụ đá Kut. Đặc biệt là lễ nghi “nhập Kut”.
Sau đó khoảng một năm. Tuy nhiên. Với đồng bào. Thô lỗ lạ lùng và kỳ bí này của những người Chăm theo đạo Bà La Môn ở vùng Ninh Thuận.
Xương ống. Mỗi hộp sọ chỉ được chọn một mảnh xương trán rồi đẽo thành 1 đồng xu độc nhất còn tất tật những phần xương cốt khác đều được đem hỏa thiêu cho những nghi thức trở thành nhẹ nhõm hơn.
Sau khi cải mả. Đặc biệt. Ngày giỗ thì người thân và cộng đồng làng Chăm thường đến những nấm mộ Kut này để cúng lễ. Khi một ai đó chẳng may mất đi. Nương tựa trong dương gian giây khắc mà thôi. Lễ chôn cất lần này chỉ mang ý nghĩa tạm thời nên tất thảy mọi việc được hoàn thành rất chóng vánh. Chuyện trò với chúng tôi. Chết chợ. Thường là 7 trụ đá nhưng lại có cả ngàn đồng xu hộp sọ được nhập Kut ở đây.
Trong khi vơ những khúc xương khác như xương đùi. Trong những nghĩa địa Kut này thường chỉ có một số ít những phiến đá Kut. Đỏ. Hằng năm. Người Chăm rất sợ phải chết ở bệnh viện và hôn phối với những người ngoại tộc bởi như thế.
Chỉ là các loại trái cây thông thường. Trong lúc ngọn lửa đang thiêu rụi xương cốt ra tro tàn ngoài kia thì bên trong tha ma. Ông Ngòi vừa kể về những nghi thức đẽo những đồng xu bằng xương sọ người.
Khi chết họ sẽ phải nhập vào Kut phụ. Tuy nhiên. Búa… thì những thầy cúng cần phải có bàn tay chắc khỏe
Theo tìm hiểu của chúng tôi. Rất nhiều nghi thức trọng thể và tận tường mới được diễn ra. Trong khuôn viên rộng chừng 30m2 của gian nhà thờ chính giữa. Bình Thuận khẳng định rằng. Mỗi phiến đá Kut như vậy được những thế hệ của người Chăm nơi đây thờ cúng rất khôn thiêng. Trong vòng tay người nhà.
Lần theo từng bậc thang. Nghi thức nhập Kut Vừa dẫn chúng tôi ra thăm khu tha ma Kut linh thiêng của cộng đồng mình. Từ phía quốc lộ 1A đi vào chừng hơn một cây số là bắt gặp những mái nhà của người Chăm nằm rải rác hai bên đường liên xã được trải bê-tông phẳng lì trong ánh nắng rét mướt.
Linh thiêng và bất tử Nằm giữa một cánh đồng rộng minh mông sau mùa thu hoạch chỉ còn trơ những gốc rạ màu đất bạc và xa xa. Khấn lạy. Về nghi thức nhập Kut. Dù rằng thô tục đẽo hộp sọ thành hình đồng xu vẫn còn nhưng để đơn giản. Những đồng xu hộp sọ này sẽ được tắm rửa tẩy trần bằng nước mưa thuần khiết.
Ông Cả. Chúng tôi vẫn có một cảm giác lạnh ở sống lưng bởi một cơn gió lạnh từ phía xa ập vào. Ông Phí Văn Ngòi. Đục… chế tác thành những đồng xu hình tròn. Nó được coi là nghi thức biến con người thành bất diệt. Những già làng. Tuy nhiên. Dù rằng có cảm giác khoáng đãng cùng những gam màu vàng. Xương sườn. Dùi. Ban sơ. Xương mác… đều được hỏa táng thì riêng hộp sọ sẽ được giữ lại rồi dùng dao.
Thanh vắng của những nơi thờ cúng. Đó là một việc khá thông thường bởi nhiều linh hồn được tựa trong một phiến đá Kut văng mạng cũng khá thường nhật. Có khi phải làm cả ngày trời chứ không ít. Ngoài những nghĩa trang Kut được xây dựng. Đục. Chết ở những nơi không phải là nhà mình hoặc những người bị dị tật khi chết hoặc của những người ngoại tộc như vợ (hoặc chồng) ở nơi khác thành hôn với một người Chăm bản địa.
Gia đình sẽ đem chôn cất ở một ngôi mộ trong khuôn viên một khu đất hoang phía sau làng. Bất diệt. Gia đình bắt đầu mời thầy cúng. Như một hoài vọng đẹp đẽ. Đặc biệt. Con người khi chết đi. Bài. Đó là cái chết êm ả. Chúng tôi cùng ông Ngòi đi vào bên trong khu mộ Kut khôn thiêng và kì bí này. Còn Kut phụ là dành cho những người phải nhận cái chết kì dị.
Khác rất xa so với vẻ u trầm. Lúc này. Bạt tử suốt ngàn đời qua. Người chết. 67 tuổi. Và. Thành thử. Như một quan niệm về sự bạt mạng. Điều đó chứng tỏ thô tục này của đồng bào đã có từ rất lâu rồi. Vài chú cừu béo núc ních như những quả bóng bay đang nặng nề chuyển di.
Kéo. Chúng tôi còn phát hiện ra rằng. Ảnh: Nguyễn Khiêm Tốn (Dòng Đời). Cái đồng xu xương sọ sẽ được chôn ngay bên dưới những những phiến đá Kut này.
